DEMİR ÖKÇE KAPİTALİZMİ’NE
DAİR
‘’avis
everhard'ın bir ağacın kovuğuna sakladığı anılarını 27. yüzyılda bulup
yayınlayan anthony meredith'in önsözünü, kitabı
anlamadan yayınlayan yayıncılar yüzünden bir çok türk okurunun okuyamadığı
kitap. önsöz olmadığında dipnotlar çok alakasız gözükmektedir. evrensel basım yayın'ın
mor kapaklı yeni baskısında bu önsöz de yer almaktadır.’’ Ekşi Sözlük- molosztash
Kitabın içeriğini didiklemeden önce kitabın Türkiye
macerasında aldığı yarayı göstermek istedim.Ki burada bahsedilen dipnotlar
kısmını ben de anlayamamıştım.Buna rağmen kitabın sonunda Anthony Meredith’in
sonsözünden Avis’in yazılarının devam etmediğini anlayabiliyoruz.Fakat kitabın sonunda da yayımlayan karakterimiz Anthony Meredith Altınpost
Yayınları’nın basımında yine de geçmiyor.Bu durumu en trajikomik hale getiren
kitapta da aslında konu edilen belirli zümrelerin toplumun yaşamsal ihtiyaçlarını
ve emeği çıkarlarına göre hükmetmesi,yönlendirmesi ve değer biçmesinin kurbanı
oluyor Demir Ökçe.
İlk basımındaki kapak Nazım Hikmet’in Güneşi İçenlerin Türküsü şiirinde ‘Akın var güneşe akın! Güneşi zaptedeceğiz
güneşin zaptı yakın!’ dizelerini aklımıza
getiriyor.Üç tane elin güneşe doğru uzanması yazarın gerçekten sömürünün
sonunun geleceğine inancını içimizi ısıtan bir şekilde karşımıza çıkarıyor.Kimbilir
belki de o üç elin de ayrı ayrı bir metaforu vardır.Fakat yine ve yeniden güzel
Türkiye’mizde kapaklar tamamen bir mücadelenin inancının olduğu tarafı değil
karşı tarafın ifadesini yansıtarak yazara uzak kaçmışlardır.
Distopik ilk kitap olarak kabul
edilmesi bu alanda kitaba bir başyapıt değeri katıyor.Fakat bana kalırsa karşı
tarafın baskı araçlarına değil de Avis Everhard’ın anı yazıları üzerinden
Everhard’ların ve dostlarının mücadelesine odaklanıyor.Eğer distopik bir
anlatım varsa yazar kitabın ilk
basımındaki kapağı tercih etmemeliydi.Bunun haricinde başka eleştiri
yazılarında bir arkadaşımız yazarın kitabını ilk modern politik distopya olarak ifade etmesi
ve yargısına sonuç kazandırmaya çalışması beni mutlu etti.
Kitapta Jack London’ın gerçekten iyi bir
yaşam tasvirini oluşturduğunu görüyoruz.Örneğin çoğumuza Ernst Everhard’ın yazarımızın
kendisini canlandırmış gibi hissettirdiğini iddia edebilirim.Fakat burada
Ersnt’in gerçekten iyi bir devrimci olduğunu fakat hatalarının da olabileceğini
ya da diğer bir deyişle süper kahraman olmadığını gösteren ifadeler var.
Girişte başlayan ve içerisinde
küçük burjuvalar,din adamı,bilim adamı vs. toplumsal kesimleri canlandıran
karakterlerle Ernst’in tartışması,matematiksel ifadeyle kapitalizmin çarkının
gözler önüne serilmesinin ardından ateşli bir çatışma sürecinin yaşanması bize
kitabı teori ve pratik olarak ikiye ayırırsak hiç de anlamsız kaçmayacağı
yargısına ulaştırıyor.
Ana konu için çatışma yaratmada
yazarın istediğini ifade etmekten yana
zorlandığını düşünmüyorum.Çünkü Sosyalizm ve Kapitalizmin kalın çizgilerle
çizilmiş yol ayrımı ve bu konuda kim olursa olsun herkes tarafından birkaç
kelime edilebilecek bir mesele.Fakat Avis’in kendi içerisindeki çatışması,Ernst’in
mücadele yolundaki tercihlerinin romanımızı yeni yollara sokması bana
yazarımızın ustalığını gösterdiği nokta olarak göründü.
Bulunulan bölgeler hakkında küçük
ayrıntıların verilmesi sürükleyici bir anlatımın ardından çerez tadında
geliyor.Bunun yanı sıra sadece çevre değil
olayımızın içindeki kavramların detayları da anlatımı perçinliyor.Örnek
verecek olursak tröstlerin ne işe yaradığı,Adam Smith’in yargılarının küçük burjuva
kesimlerce ağlaklığını gösterebiliriz.
Kitabın distopya olmasıyla
ilgili en büyük kehanet yazarın kapitalistler için Black Thursday’in geleceğini
kapalı bir biçimde ifade etmesidir.Çünkü
küçük kapitalistlerimizin en önemli derdi Adam Smith’in ‘Özgür
Kapitalizm Özgür Dünya’ şiarından dolayı büyük balığın onları yutması.Tabi bu
tasvirlerin haricinde gerçek dünyada Black Thursday’in ardından onların derdini
anlayan Keynes amcaları hem bu konuları düzenleyecek hem de Harry Dexter White
ile herhangi bir tehdide karşı IMF yi kurup tüm devletlere boyun
eğdirecekti.Günümüzde ise halen içleri rahat değil.ABD Başkanı Donald
Trump’ın(yeni işinden önce müteahhit olması da bunun dayanağı) şu günlerde de bağırdığı gibi Amerikan
kapitalizmi daha da güçlü olmalı ki tehditler ve dünya bu virüsten bir an olsun
kurtulamasın.Herhalde Jack London’un 200 yıllık bir ömrü olsaydı o bile işlerin
bu kadar hızlı ve romanından daha distopik ilerleyeceğine inanamazdı.
Kitabının sonunda Avis’in
notlarının bitmesinin eşiğinde bir mücadelenin devamlılığında bırakması
,Anthony Meredith’in önsözünü
Türkçeleştirilmediği için okuyamamamız - 27. yy. ‘da ne olup bittiğini ifade
etmemesi-kitaptaki distopik temeli atmamıza engel oluyor.Böylelikle de
tekrardan sil baştan yaparak ana çeviri konumuza dönmüş oluyoruz.
Sosyalizmi bir güneş olarak
betimleyerek ona birgün uzanmanın inancıyla yazan ve yazdıklarıyla yaşayan Jack
London’a saygıyı borç bilerek kitaptaki Anthony Mereditdh’in önsözünün ingilizce
halini aşağıya alıntı olarak bırakıyorum.
Ozan Bayhan
Bisekine
‘’
FORWARD
"At first, this Earth, a stage so gloomed
with woe
You almost sicken at the shifting of the
scenes.
And yet be patient. Our Playwright may show
In some fifth act what this Wild Drama
means."
It cannot be said that the Everhard Manuscript
is an important historical document. To the historian it bristles with
errors--not errors of fact, but errors of interpretation. Looking back across
the seven centuries that have lapsed since Avis Everhard completed her
manuscript, events, and the bearings of events, that were confused and veiled to
her, are clear to us. She lacked perspective. She was too close to the events
she writes about. Nay, she was merged in the events she has described.
Nevertheless, as a personal document, the
Everhard Manuscript is of inestimable value. But here again enter error of
perspective, and vitiation due to the bias of love. Yet we smile, indeed, and
forgive Avis Everhard for the heroic lines upon which she modelled her husband.
We know to-day that he was not so colossal, and that he loomed among the events
of his times less largely than the Manuscript would lead us to believe.
We know that Ernest Everhard was an
exceptionally strong man, but not so exceptional as his wife thought him to be.
He was, after all, but one of a large number of heroes who, throughout the
world, devoted their lives to the Revolution; though it must be conceded that
he did unusual work, especially in his elaboration and interpretation of
working-class philosophy. "Proletarian science" and "proletarian
philosophy" were his phrases for it, and therein he shows the
provincialism of his mind--a defect, however, that was due to the times and
that none in that day could escape.
But to return to the Manuscript. Especially
valuable is it in communicating to us the FEEL of those terrible times. Nowhere
do we find more vividly portrayed the psychology of the persons that lived in
that turbulent period embraced between the years 1912 and
1932--their mistakes and ignorance, their
doubts and fears and misapprehensions, their ethical delusions, their violent
passions, their inconceivable sordidness and selfishness. These are the things
that are so hard for us of this enlightened age to understand. History tells us
that these things were, and biology and psychology tell us why they were; but
history and biology and psychology do not make these things alive. We accept
them as facts, but we are left without sympathetic comprehension of them.
This sympathy comes to us, however, as we
peruse the Everhard Manuscript. We enter into the minds of the actors in that
long-ago world-drama, and for the time being their mental processes are our
mental processes. Not alone do we understand Avis Everhard's love for her
hero-husband, but we feel, as he felt, in those first days, the vague and
terrible loom of the Oligarchy. The Iron Heel (well named) we feel descending
upon and crushing mankind.
And in passing we note that that historic
phrase, the Iron Heel, originated in Ernest Everhard's mind. This, we may say,
is the one moot question that this new-found document clears up. Previous to
this, the earliest-known use of the phrase occurred in the pamphlet, "Ye
Slaves," written by George Milford and published in December, 1912. This
George Milford was an obscure agitator about whom nothing is known, save the
one additional bit of information gained from the Manuscript, which mentions
that he was shot in the Chicago Commune. Evidently he had heard Ernest Everhard
make use of the phrase in some public speech, most probably when he was running
for Congress in the fall of 1912. From the Manuscript we learn that Everhard
used the phrase at a private dinner in the spring of 1912. This is, without
discussion, the earliest-known occasion on which the Oligarchy was so
designated.
The rise of the Oligarchy will always remain a
cause of secret wonder to the historian and the philosopher. Other great
historical events have their place in social evolution. They were inevitable.
Their coming could have been predicted with the same certitude that astronomers
to-day predict the outcome of the movements of stars. Without these other great
historical events, social evolution could not have proceeded. Primitive
communism, chattel slavery, serf slavery, and wage slavery were necessary
stepping-stones in the evolution of society. But it were ridiculous to assert
that the Iron Heel was a necessary stepping- stone. Rather, to-day, is it
adjudged a step aside, or a step backward, to the social tyrannies that made
the early world a hell, but that were as necessary as the Iron Heel was
unnecessary.
Black as Feudalism was, yet the coming of it
was inevitable. What else than Feudalism could have followed upon the breakdown
of that great centralized governmental machine known as the Roman Empire? Not
so, however, with the Iron Heel. In the orderly procedure of social evolution
there was no place for it. It was not necessary, and it was not inevitable. It
must always remain the great curiosity of history--a whim, a fantasy, an
apparition, a thing unexpected and undreamed; and it should serve as a warning
to those rash political theorists of to-day who speak with certitude of social
processes.
Capitalism was adjudged by the sociologists of
the time to be the culmination of bourgeois rule, the ripened fruit of the
bourgeois revolution. And we of to-day can but applaud that judgment. Following
upon Capitalism, it was held, even by such intellectual and antagonistic giants
as Herbert Spencer, that Socialism would come. Out of the decay of self-seeking
capitalism, it was held, would arise that flower of the ages, the Brotherhood
of Man. Instead of which, appalling alike to us who look back and to those that
lived at the time, capitalism, rotten-ripe, sent forth that monstrous offshoot,
the Oligarchy.
Too late did the socialist movement of the
early twentieth century divine the coming of the Oligarchy. Even as it was
divined, the Oligarchy was there--a fact established in blood, a stupendous and
awful reality. Nor even then, as the Everhard Manuscript well shows, was any
permanence attributed to the Iron Heel. Its overthrow was a matter of a few
short years, was the judgment of the revolutionists. It is true, they realized
that the Peasant Revolt was unplanned, and that the First Revolt was premature;
but they little realized that the Second Revolt, planned and mature, was doomed
to equal futility and more terrible punishment.
It is apparent that Avis Everhard completed the
Manuscript during the last days of preparation for the Second Revolt; hence the
fact that there is no mention of the disastrous outcome of the Second Revolt.
It is quite clear that she intended the Manuscript for immediate publication,
as soon as the Iron Heel was overthrown, so that her husband, so recently dead,
should receive full credit for all that he had ventured and accomplished. Then
came the frightful crushing of the Second Revolt, and it is probable that in
the moment of danger, ere she fled or was captured by the Mercenaries, she hid
the Manuscript in the hollow oak at Wake Robin Lodge.
Of Avis Everhard there is no further record.
Undoubtedly she was executed by the Mercenaries; and, as is well known, no
record of such executions was kept by the Iron Heel. But little did she
realize, even then, as she hid the Manuscript and prepared to flee, how
terrible had been the breakdown of the Second Revolt. Little did she realize
that the tortuous and distorted evolution of the next three centuries would
compel a Third Revolt and a Fourth Revolt, and many Revolts, all drowned in
seas of blood, ere the world-movement of labor should come into its own. And
little did she dream that for seven long centuries the tribute of her love to
Ernest Everhard would repose undisturbed in the heart of the ancient oak of
Wake Robin Lodge.
ANTHONY MEREDITH
Ardis,
November 27, 419 B.O.M.’’ THE IRON
HEEL,JACK LONDON
Eserin İstanbul Galasının gitmeyi planlamış olduğum BİFO konseriyle aynı güne denk geldiğini 3 hafta öncesinde öğrendiğimde tercihte biraz arafta kaldım.Yine de belgeselin özellikle iktisada dair olması ve bir zamanlar öğrencisi olduğum üniversite hocamın hazırlamış olması kararımda önemli rol oynadı.
1402 Sayılı Kanun’la beraber Türkiye’nin en değerli İktisatçılarının tehlikeli ibaresiyle meslekten uzaklaştırılması ve o dönemde yaşadıkları trajikomik olaylar izleyiciyi en fazla etkileyen kısımlardan biri olduğunu düşünüyorum.Tabi Prof.Sadun Aren’in unutulmaması ve bu belgesele dahil edilmesi beni en etkileyen noktadır.Sadun Aren ve Korkut Boratav gibi hocalarla okul içerisinde herhangi bir kaynaktan ulaşamamak da bugünün iktisatçı hocalarının sorunu.Tabi bu konuya son kısımda girmeyi planlıyorum.
Marmara İktisat mezunu bir arkadaşımızın sorusu,üstüne Hukuk mezunu bir arkadaşımızın enerji ve dış ticaret açığı ile ilgili söylemleri ve onun üzerine yapılan yorumlar beni gerçekten bu meslekteki hocaların iktisat için daha fazla canla başla çalışmaları hissini uyandırdı.Bunun haricinde Çiğdem hocamızın aslında farklı bir anlamda ifade etmiş olmak istese de bu ülke içerisinde 10 kişiye dahi yazarak ulaşmanın bu toplumun iktisadi sorununa ya da toplumsal sorununa çözümüne katkısının olmayacağını ifade etmesi de derinden üzdü.Hatta kendi eserinin de bir çözüm olmadığı ifadesi de bu üzüntüyü katladı.Türkiye gibi bir toplumda herhangi kimsenin çözüm için yazdığı değil bir paragraf 1 kelime dahi yazması umuttur.Böyle konularda daha çok lokal yaklaşım düşünülmeli.Bir kişinin 100 arkadaşı var ise 10 tanesine fikrini yansıtması başarıdır.Hatta 10 kişinin ona dönüt olarak eleştiri yazısı yazması yeni 10 kişileri doğurabilecektir.Bir anda matematik problemi gibi 10 kişiden 111 kişiye çıktı sayımız.Bunun haricinde salon içerisinde soruları tam da netleşmeyen arkadaşlarımıza cevaben dönen bazı hocaların da gözlerini kısarak yanıt vermeleri ilginç ötesi şaşırttı.Çünkü bu arkadaşlar öğrencilerdi ve mezun oldular.Belki onların elinden mezun oldu belki de olmadı.Fakat arkadaşlarımızın sorudaki tıkanıklıkları ve iktisatla ilgili net olmayan ifadeleri nedeniyle orada bulunan tüm değerli iktisatçıların şapkasını çıkarıp önüne koyması gerektiğine inanıyorum.”Öğrencilerimiz eser içerisinde izlediğimiz ve tasvip etmediğimiz iktisatçıların jargonuyla konuşuyorlar.Nerede yanlış yaptık?”
